Początki Sanktuarium św. Michała Archanioła na Gargano sięgają końca V wieku i wiążą się z pierwszym objawieniem tego Archanioła, określanym dziś jako epizod zagubienia byka. Według przekazów, w roku 490 pewnemu bogatemu włościaninowi z Sipontu (według niektórych źródeł był to Elvio Emanuele, dowódca miejscowych wojsk) doniesiono o zagubieniu się najpiękniejszego byka z jego stada, pasącego się na wzgórzach Gargano. Właściciel, po długich poszukiwaniach, odnalazł go dopiero klęczącego u wejścia do groty na szczycie góry. W odruchu gniewu wystrzelił do nieposłusznego zwierzęcia z łuku, strzała jednak w niewytłumaczalny sposób zawróciła, raniąc strzelającego. Wstrząśnięty tym wydarzeniem gospodarz poinformował o nim miejscowego biskupa, św. Wawrzyńca, który zarządził trzy dni modlitw i pokuty. Ostatniego dnia wieczorem biskupowi objawił się św. Michał, przemawiając doń słowami: Ja jestem Archanioł Michał, stojący przed obliczem Boga. Grota jest mnie poświęcona; ja sam jestem jej strażnikiem…Tam, gdzie otwiera się skała, będą przebaczone grzechy ludzkie… Modlitwy, które będziecie tu zanosić do Boga, zostaną wysłuchane. Idź w góry i poświęć tę grotę dla kultu chrześcijańskiego. Ponieważ jednak grota była terenem niemal niedostępnym, używanym zresztą dla swojego kultu przez pogan, biskup długo zwlekał z realizacją archanielskiego polecenia.

W dwa lata po tych wydarzeniach, w trakcie oblężenia Sipontu przez wojska germańskie pod wodzą Odoakera, biskup zarządził trzydniową modlitwę w intencji ocalenia miasta. Trzeciego dnia objawił mu się św. Michał Archanioł zwiastując szybkie, całkowite zwycięstwo nad nieprzyjacielem. Pokrzepieni tą obietnicą mieszkańcu Sipontu rzeczywiście niedługo później, 29 września 492 r., pokonali wroga w walnej bitwie, której towarzyszyć miały rozmaite zjawiska nadnaturalne.
Dopiero to zwycięstwo skłoniło św. Wawrzyńca do wykonania polecenia św. Michała z pierwszego objawienia. 8 maja 493 r., biskup wraz z cała ludnością Sipontu udał się na górę Gargano, gdzie wszyscy usłyszeli cudowne anielskie śpiewy, dobywające się z groty, która miał poświęcić. Przerażony i zdezorientowany św. Wawrzyniec zdecydował się poprosić o radę papieża, św. Gelazego, który potwierdził autentyczność objawień. Wtedy też, w roku 493, św. Michał objawił się św. Wawrzyńcowi po raz kolejny, mówiąc: Zaniechaj myśli o poświęceniu groty, ja wybrałem ją na swoją siedzibę i już poświęciłem razem z moimi aniołami. Znajdziesz w niej znaki na skale i mój wizerunek, ołtarz, paliusz i krzyż. Wy tylko wejdziecie do groty i odmówicie przy mnie modlitwy. Jutro odprawicie dla ludu Najświętsza Ofiarę i zobaczycie, jak sam poświęcam tę świątynię (epizod poświęcenia). W trakcie biskupiej procesji ku nowej świątyni nad głowami idących miały się unosić orły. Na miejscu, zgodnie ze słowami Archanioła, św. Wawrzyniec zastał kamienny ołtarz przykryty szkarłatnym suknem, na nim stał krzyż. W sakle obok odbita została stopa dziecka. Na znak swej czci św. Wawrzyniec odprawił w tym miejscu Ofiarę Eucharystyczną. Było to 29 września 493 r. Dzień ten pozostał oficjalnym wspomnieniem św. Michała Archanioła do czasów obecnych, a Grota zyskała sobie miano Niebiańskiej Bazyliki – jedynej świątyni na świecie poświęconej nie przez człowieka.
Dopełnieniem historii archanielskich objawień na Gargano jest historii z roku 1656, gdy na terenie Włoch szalała epidemia dżumy, a miejscowy biskup Alfonso Puccinelli zwrócił się do św. Michała z prośbą o pomoc. Włożył on nawet w ręce figury św. Michała sformułowaną w imieniu wszystkich mieszkańców miasta modlitwę. 22 września o świcie, podczas modlitwy w pałacu biskupim, archanioł objawił się biskupowi nakazując poświęcenie i rozdanie mieszkańcom kamyków z Groty. Miały być na nich wyżłobione krzyże i archanielskiej inicjały. Ci, którzy posiedli owe kamyki i oddawali im należytą cześć, przetrwali epidemię. Na pamiątkę tego cudu biskup zarządził wzniesienie pomnika św. Michała na placu przez swoim pałacem biskupim, w miejscu objawienia. Pomnik ów stoi tam do dziś, a wyżłobiony na nim napis głosi: Księciu Aniołów, Zwycięzcy Zarazy, Patronowi i Opiekunowi pomnik na wieczna wdzięczność. Alfonso Puccinelli 1656.
Począwszy od pierwszego objawienia Grota Objawień na górze Gargano stała się celem podróży pielgrzymów z całego świata. Wokół Groty powstawać zaczęły z czasem zabudowania mieszkalne, które ostatecznie uformowały się w miasto nazwane Monte Sant” Angelo – „Góra św. Anioła”. Wśród pątników, którzy tu przybyli, znalazło się wielu cesarzy, królów, a przede wszystkim świętych Kościoła katolickiego i papieży, gościł tu m.in. Ojciec Święty Jan Paweł II. Rocznie Grotę odwiedza wciąż ok. 2 mln. Osób, wielu z nich nawiedza również pobliskie San Giovanni Rotondo, gdzie posługiwał i zmarł. O. Pio. Opiekę duszpasterską w Sanktuarium sprawują kapłani z założonego przesz bł. Bronisława Markiewicza Zgromadzenia św. Michała Archanioła.
opr. na podstawie:Ks. Jan Bogacki CSMA,
„Święty Michał na Gargano. Przewodnik po Sanktuarium”.